प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना | PMSYM Yojana ऑनलाइन अर्ज, लाभ, फॉर्म PDF

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना: भारत देशाचा विचार केला असता आपल्या कडील मोठ्या लोकसंख्येत, कामगारशक्ती विविध क्षेत्रांमध्ये विभागली गेली आहे, यामध्ये असंघटीत कामगारांचे प्रमाण मोठ्या संख्येने आहे, तसेच संघटीत क्षेत्रातील रोजगाराच्या संधी दिवसेंदिवस कमी होत आहेत.  या असंघटीत कामगारांचे जीवन अत्यंत कष्टाचे असूनही हे असंघटीत कामगार देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा मुख्य कणा आहे, म्हणजेच संपूर्ण आर्थिक क्षेत्रात असंघटीत क्षेत्रातील कामगारांचे योगदान अत्यंत मोलाचे आहे. देशाच्या आणि समाजाच्या अर्थव्यवस्थेत महत्वपूर्ण योगदान देणारे असंघटीत कामगार अनेक मुलभूत सुविधांपासून वंचित राहतात, त्यांचे जीवन सुखी आणि समृध्द व्हावे तसेच सामाजिक न्यायाचा खऱ्या अर्थाने प्रसार व्हावा, कामगारांच्या राहणीमानाचा दर्जा उंचावावा, जेणेकरून त्यामुळे उत्पादकता वाढावी, पर्यायाने देशाचा आर्थिक विकास व्हावा यासाठी असंघटीत कामगारांचे कल्याण व्हावे त्याचप्रमाणे त्यांना कामातील सुरक्षितता आणि त्यांच्या कुटुंबियांना सामाजिक सुरक्षा देण्यासाठी केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार अनेक योजना राबवत आहे.    

प्रधान मंत्री श्रम योगी मान-धन (PM-SYM) हे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी फेब्रुवारी 2019 मध्ये कामगार आणि रोजगार मंत्रालयाच्या अंतर्गत सुरू केले होते. ते गुजरातमधील वस्त्राल येथे सुरू करण्यात आले होते. PM-SYM ही जगातील सर्वात मोठी पेन्शन योजना आहे. प्रधान मंत्री श्रम योगी मान-धन ही केंद्रीय क्षेत्रातील योजना आहे जी असंघटित कामगारांच्या वृद्धत्व संरक्षण आणि सामाजिक सुरक्षेसाठी सुरू करण्यात आली आहे.

प्रधान मंत्री श्रम योगी मानधन योजना ही असंघटित कामगारांच्या वृद्धत्व संरक्षण आणि सामाजिक सुरक्षेसाठी असलेली महत्वपूर्ण सरकारी योजना आहे. असंघटित कामगार हे मुख्यतः घरातील कामगार, रस्त्यावरील विक्रेते, मध्यान्ह भोजन कामगार, हेड लोडर, वीटभट्टी कामगार, मोची, चिंध्या वेचणारे, घरगुती कामगार, धोबी, रिक्षाचालक, भूमिहीन मजूर, स्वत:चे खाते कामगार, असे काम करतात. शेतीतील कामगार, बांधकाम क्षेत्रातील कामगार, विडी कामगार, हातमाग कामगार, चामडे कामगार, दृकश्राव्य कामगार किंवा तत्सम इतर व्यवसायातील कामगार. 42 कोटी अशाप्रकारचे देशात जवळपास असंघटीत कामगार आहेत.

ही योजना एक ऐच्छिक आणि अंशदायी पेन्शन योजना आहे, या योजनेच्या अंतर्गत लाभार्थ्याला 60 वर्षे वय झाल्यानंतर दरमहा रु. 3000/- ची किमान खात्रीशीर पेन्शन मिळेल आणि लाभार्थीचा मृत्यू झाल्यास, लाभार्थीच्या जोडीदारास 50% मिळण्याचा हक्क असेल. कौटुंबिक पेन्शन म्हणून पेन्शन. कौटुंबिक पेन्शन फक्त जोडीदारालाच लागू आहे. वाचक मित्रहो, आज आपण केंद्र शासनाच्या प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन पेंशन योजना 2024 संबंधित संपूर्ण माहिती पाहणार आहोत.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना 2024 संपूर्ण माहिती मराठी 

असंघटित कामगारांसाठी वृद्धावस्थेतील संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी, भारत सरकारने असंघटित कामगारांसाठी प्रधान मंत्री श्रम योगी मानधन (PM-SYM) नावाची पेन्शन योजना सुरू केली आहे. असंघटित कामगार हे प्रामुख्याने घरगुती कामगार, रस्त्यावरील विक्रेते, मध्यान्ह भोजन कामगार, हेड लोडर, वीटभट्टी कामगार, मोची, चिंध्या वेचणारे, घरगुती कामगार, धोबी, रिक्षाचालक, भूमिहीन मजूर, स्वतःचे खातेदार, शेतमजूर म्हणून काम करतात. बांधकाम कामगार, विडी कामगार, हातमाग कामगार, चामडे कामगार, दृकश्राव्य कामगार आणि इतर तत्सम व्यवसाय ज्यांचे मासिक उत्पन्न रु. 15,000/ प्रति महिना किंवा त्यापेक्षा कमी आहे आणि ते 18-40 वर्षे वयोगटातील आहेत. त्यांना नवीन पेन्शन योजना (NPS), कर्मचारी राज्य विमा महामंडळ (ESIC) योजना किंवा कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटना (EPFO) अंतर्गत समाविष्ट केले जाऊ नये. पुढे, तो/ती आयकरदाता नसावा.

प्रधान मंत्री श्रम योगी मान-धन ही एक ऐच्छिक आणि योगदान देणारी पेन्शन योजना आहे ज्याचा उद्देश असंघटित कामगारांना तसेच वृद्धांना सुरक्षा आणि संरक्षण प्रदान करणे आहे. या योजनेचा देशातील सुमारे 42 कोटी असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना फायदा होणार आहे.

ही योजना असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना लाभ मिळवून देण्याच्या उद्देशाने आहे आणि त्यात रस्त्यावर विक्रेते, रिक्षाचालक, शेती कामगार, मध्यान्ह भोजन कामगार, बांधकाम कामगार किंवा तत्सम व्यवसायातील कामगारांचा समावेश आहे. देशात असे 42 कोटी असंघटित कामगार आहेत. या योजनेंतर्गत, वयाच्या 60 नंतर लाभार्थीला रु. 3000/- एक आश्वासित मासिक पेन्शन मिळेल आणि 50% निवृत्तीवेतन लाभार्थीच्या मृत्यूनंतर कुटुंब निवृत्ती वेतन म्हणून लाभार्थीच्या जोडीदारास देय असेल. 

                राष्ट्रीय गोकुल मिशन 2023 

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना Highlights 

                   नई एकीकृत खाद्य सुरक्षा योजना 

PMSYM अंतर्गत कोणत्या वयाच्या व्यक्तीला किती योगदान द्यावे लागेल?

18 ते 28 वयोगटासाठी

कामगार मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, 18 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 55 रुपये जमा करावे लागतील. 19 वर्षांच्या अर्जदाराला 58 रुपये जमा करावे लागतील. 20 वर्षांच्या व्यक्तीला 61 रुपये जमा करावे लागतील. 21 वर्षांच्या व्यक्तीला 64 रुपये जमा करावे लागतील. अर्ज करताना वय 22 वर्षे असल्यास त्यांना दरमहा 68 रुपये जमा करावे लागतील. जर वय 23 वर्षे असेल तर त्यांना मासिक 72 रुपये जमा करावे लागतील. जर वय 24 वर्षे असेल तर मासिक हप्ता रु.76 भरावा लागेल. अर्ज करताना वय 25 वर्षे असल्यास, अर्जदाराला दरमहा 80 रुपये जमा करावे लागतील. 26 वर्षांच्या व्यक्तीला योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी दरमहा 85 रुपये द्यावे लागतील. 27 वर्षांच्या व्यक्तीला दरमहा 90 रुपये द्यावे लागतील. 28 वर्षांच्या व्यक्तीला दरमहा 95 रुपये हप्ता भरावा लागेल.

29 ते 40 वयोगटातील अर्जदाराला इतका हप्ता भरावा लागेल

29 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 100 रुपये जमा करावे लागतील. 30 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 105 रुपये जमा करावे लागतील. 31 वर्षांच्या अर्जदाराला 110 रुपये जमा करावे लागतील. 32 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 120 रुपये जमा करावे लागतील. 33 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 130 रुपये जमा करावे लागतील. 34 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 140 रुपये जमा करावे लागतील. जर वय 35 वर्षे असेल तर त्यांना दरमहा 150 रुपये जमा करावे लागतील. 36 वर्षांच्या अर्जदाराला दरमहा 160 रुपये द्यावे लागतील, सरकारही तेवढीच रक्कम देईल. योजनेत अर्ज करण्यासाठी 37 वर्षीय व्यक्तीला दरमहा 170 रुपये द्यावे लागतील. 38 वर्षांच्या व्यक्तीला दरमहा 180 रुपये द्यावे लागतील. 39 वर्षांच्या व्यक्तीला दरमहा 190 रुपये द्यावे लागतील. तुमचे वय 40 वर्षे असल्यास तुम्ही या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्ज करू शकता. तुम्हाला दर महिन्याला 200 रुपये जमा करावे लागतील.

                    महामेश योजना  

PMSYM अंतर्गत दरमहा 55 रुपये जमा केल्यावर तुम्हाला वार्षिक 36 हजार पेन्शन मिळेल

• सरकार मजूर आणि मजुरांसाठी अनेक योजना राबवत आहे. हि एक पेन्शन योजना आहे ज्यामध्ये तुम्ही फक्त 2 रु. पेक्षा कमी गुंतवून वार्षिक 36 हजार रुपयांच्या पेन्शनचा लाभ मिळवू शकता.
• केंद्रातील मोदी सरकार देशातील असंघटित क्षेत्रातील कामगार वर्गासाठी विविध योजना राबवत आहे. या योजनांद्वारे सरकार मजूर आणि मजुरांना आर्थिकदृष्ट्या मजबूत करून त्यांचे भविष्य सुरक्षित करण्याचा प्रयत्न करत आहे. केंद्र सरकारचे एक अतिशय महत्वपूर्ण पेन्शन योजना आहे, ज्याचे नाव आहे प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना (PM श्रम योगी मानधन योजना).
• प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेंतर्गत, मजूर केवळ 2 रुपये गुंतवून वार्षिक 36,000 रुपये पेन्शन मिळवू शकतात. 
• या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी तुमच्याकडे बँक खाते आणि आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे. तुमचे बँकेत बचत खाते आणि आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
• त्यानंतरच तुम्ही या योजनेत तुमची नोंदणी करू शकता. यामध्ये तुम्हाला दरमहा 55 रुपये द्यावे लागतील. तुम्ही 60 वर्षांचे झाल्यावर तुम्हाला पेन्शन मिळू लागेल. दररोज 2 रुपये जमा करून, तुम्ही दरमहा 3,000 रुपये पेन्शन मिळवू शकता.
• केंद्र सरकारने देशातील कामगार, मजूर तसेच रस्त्यावरील फेरीवाले, रिक्षाचालक, बांधकामात गुंतलेले मजूर आणि इतर तत्सम कामात गुंतलेले कामगार यांना गृहीत धरले आहे. असंघटित क्षेत्रातील कामगारांचे वृद्धापकाळ सुरक्षित करणे हा या योजनेचा उद्देश आहे.

• योजनेचा लाभ 18 ते 40 वर्षे वयोगटातील नागरिक लाभ घेऊ शकतात. समजा तुम्ही 18 वर्षांचे आहात आणि तुम्हाला या योजनेत सामील व्हायचे असेल तर तुम्हाला दरमहा 55 रुपये प्रिमियम भरावा लागेल, म्हणजे दररोज 2 रुपयांपेक्षा कमी. तुम्हाला एका वर्षात 36,000 रुपये पेन्शन मिळू शकेल.
• 40 वर्षे वयाच्या व्यक्तीला दरमहा 200/- रुपये म्हणजे दररोज 6.50 रुपये वाचवावे लागतील. या योजनेच्या अंतर्गत अर्ज करणाऱ्या नागरिकाचे मासिक उत्पन्न 15 हजार रुपयांपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे. यासाठी कामगार विभागाच्या कार्यालयाव्यतिरिक्त एलआयसी आणि ईपीएफओची श्रमिक सुविधा केंद्रे करण्यात आली आहेत.
• या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कामगारांना कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) मध्ये स्वतःची नोंदणी करावी लागेल. नोंदणीसाठी आधार कार्ड, बचतीचे पासबुक किंवा जन धन बँक खाते, मोबाईल क्रमांक असणे आवश्यक आहे. तुम्हाला संमतीपत्र द्यावे लागेल. ते बँक खात्यात जमा करावे लागेल. बँकेला माहिती देताच, मजुरांच्या खात्यातून पैसे कापले जातील आणि दर महिन्याला पीएम श्रम योगी मान धन पेन्शन योजनेच्या खात्यात जमा केले जातील.

             प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना 2024 उद्देश्य 

कोरोना महामारीच्या प्रादुर्भावाचा सर्वाधिक परिणाम असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या लोकांच्या जीवनावर झाला आहे, ज्याचा निष्कर्ष असा आहे की, या सर्वांना अजूनही आपले जीवन व्यवस्थितपणे जगता आलेले नाही. त्यामुळे त्यांचे पुढचे आयुष्य चांगले जावो, या शुभेच्छा देत सरकारने श्रम योगी मानधन योजना 2023 सुरू केली आहे. असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या नागरिकांना पेन्शन मिळवून देणे हा या मागचा मुख्य उद्देश आहे. 

PMSYM योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना वयाच्या 60 वर्षांनंतर पूर्ण करू शकणार्‍या 3000 रु.ची पेन्शन रक्कम देऊन आर्थिक सहाय्य करणे आहे. श्रमयोगी मानधन योजना 2023  द्वारे श्रमयोगी स्वावलंबी आणि सक्षम बनवणे. भारत सरकार आपल्या सरकारी योजनांद्वारे सर्व गरीब आणि मजुरांना लाभ आणि आर्थिक मदत करू इच्छित आहे.

काहीवेळा या कामगारांकडे मूलभूत आरोग्य सेवा मिळविण्यासाठीही पैसे नसतात. त्यांच्यावर किंवा त्यांच्या कुटुंबीयांवर कोणतीही आपत्कालीन परिस्थिती उद्भवली, तर त्या परिस्थितीत पैशांची कमतरता ही मोठी समस्या निर्माण करते. या कामगारांचे कामाचे ठिकाणही सुरक्षिततेच्या दृष्टिकोनातून समाधानकारक नाही. 10-10 तास काम करूनही त्यांना 250 ते 500 रुपये मजुरी दिली जाते. जेव्हा या वर्गातील व्यक्ती म्हातारी होऊ लागते. मग त्या परिस्थितीत इतके काम करण्याची त्याची क्षमता नसते. प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन पेन्शन योजना लागू झाल्यानंतर या वर्गातील लोकांच्या जीवनात अनेक अडचणी कमी होण्यास मदत झाली आहे.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन पेन्शन योजना साठी, सरकारने अर्थसंकल्पात 500 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे. यासोबतच कार्यवाहक अर्थमंत्री पीयूष गोयल यांनीही ही माहिती दिली आहे. गरज भासल्यास या योजनेसाठी वाटप केलेल्या रकमेतही वाढ करता येईल. त्यांनी आशा व्यक्त केली आहे की पुढील पाच वर्षांतच प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन पेन्शन योजना 2024 चा परिणाम आणि फायदे मोठ्या प्रमाणात दिसायला लागतील. आणि असंघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या सुमारे 10 कोटी लोकांना या योजनेचा लाभ होणार आहे.

              प्रधानमंत्री वय वंदना योजना 

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजने ची वैशिष्ट्ये

• ही एक ऐच्छिक आणि अंशदायी पेन्शन योजना आहे, ज्या अंतर्गत ग्राहकाला खालील फायदे मिळतील:
• किमान विमा निवृत्तिवेतन: PM-SYM अंतर्गत प्रत्येक ग्राहकाला, 60 वर्षांचे वय पूर्ण केल्यानंतर प्रति महिना रु. 3000/- ची किमान खात्रीशीर पेन्शन मिळेल.
• कौटुंबिक निवृत्ती वेतन: निवृत्तीवेतनाच्या प्राप्तीदरम्यान, सदस्याचा मृत्यू झाल्यास, लाभार्थीच्या जोडीदारास लाभार्थ्याला मिळालेल्या पेन्शनपैकी 50% कुटुंब निवृत्ती वेतन म्हणून मिळण्याचा हक्क असेल. कौटुंबिक पेन्शन फक्त जोडीदारालाच लागू आहे.

• जर एखाद्या लाभार्थ्याने नियमित योगदान दिले असेल आणि कोणत्याही कारणामुळे त्याचा मृत्यू झाला असेल (वयाच्या 60 वर्षापूर्वी), त्याच्या/तिच्या जोडीदाराला नियमित योगदान देऊन नंतर योजनेत सामील होण्याचा आणि पुढे चालू ठेवण्याचा किंवा तरतुदींनुसार योजनेतून बाहेर पडण्याचा हक्क असेल. बाहेर पडणे आणि पैसे काढणे.
• योजनेच्या यशस्वी अंमलबजावणीसाठी भारतीय आयुर्विमा महामंडळ एक नोडल एजन्सी म्हणून काम करेल.
• मासिक प्रीमियम देखील लाभार्थीद्वारे LIC कार्यालयात जमा केला जाईल आणि योजना पूर्ण झाल्यावर, लाभार्थ्याला केवळ LIC द्वारे मासिक पेन्शन देखील प्रदान केले जाईल.
• ही मासिक पेन्शन थेट बँक हस्तांतरणाद्वारे लाभार्थीच्या खात्यात हस्तांतरित केली जाईल.
• जर तुम्हाला श्रम योगी मानधन योजनेबद्दल अधिक माहिती मिळवायची असेल, तर तुम्ही कोणत्याही जवळच्या लाइफ कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाच्या कार्यालयाशी संपर्क साधू शकता किंवा खाली दिलेल्या ऑनलाइन वेबसाइटला भेट देऊ शकता.
• आकडेवारीनुसार, 6 मे पर्यंत सुमारे 64.5 लाख लोकांनी यात आपली नोंदणी केली आहे.

              पोस्ट ऑफिस सेविंग स्कीम 

PMSYM अंतर्गत सदस्यांचे योगदान

सबस्क्राइबरचे योगदान: PM-SYM मध्ये सबस्क्रायबरचे योगदान त्याच्या/तिच्या बचत बँक खात्यातून/जन-धन खात्यातून ‘ऑटो-डेबिट’ सुविधेद्वारे केले जाईल. ग्राहकाने PM-SYM मध्ये सामील होण्याच्या वयापासून ते वयाच्या 60 वर्षापर्यंत विहित योगदान रक्कम देणे आवश्यक आहे. प्रवेश वय विशिष्ट मासिक योगदानाचा तपशील दर्शविणारा तक्ता खालीलप्रमाणे आहे:

              प्रधानमंत्री जन धन योजना 

PMSYM अंतर्गत केंद्र सरकारचे अनुज्ञेय योगदान

केंद्र सरकारचे अनुज्ञेय योगदान: PMSYM ही 50:50 च्या आधारावर एक स्वैच्छिक आणि योगदान देणारी पेन्शन योजना आहे, जिथे विहित वय-विशिष्ट योगदान लाभार्थ्याद्वारे केले जाईल आणि चार्टनुसार केंद्र सरकारद्वारे अनुज्ञेय योगदान. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या व्यक्तीने 29 वर्षांच्या वयात या योजनेत प्रवेश केला, तर त्याला 60 वर्षे वयापर्यंत दरमहा रु. 100/- योगदान देणे आवश्यक आहे आणि 100/- इतकी रक्कम केंद्र सरकारद्वारे योगदान दिली जाईल.

PMSYM अंतर्गत नावनोंदणी प्रक्रिया

PM-SYM अंतर्गत नावनोंदणी प्रक्रिया: ग्राहकाकडे मोबाईल फोन, बचत बँक खाते आणि आधार क्रमांक असणे आवश्यक आहे. पात्र सदस्य जवळच्या सामान्य सेवा केंद्रांना (CSC e-Governance Services India Limited (CSC SPV)) भेट देऊ शकतात आणि PMSYM साठी आधार क्रमांक आणि बचत बँक खाते/जन-धन खाते क्रमांक स्व-प्रमाणन आधारावर वापरून नोंदणी करू शकतात.

यामध्ये, शासनाने सुविधा प्रदान केली आहे जिथे ग्राहक PM-SYM वेब पोर्टलला देखील भेट देऊ शकतो किंवा मोबाइल अॅप डाउनलोड करू शकतो आणि आधार क्रमांक/बचत बँक खाते/जन-धन खाते क्रमांक वापरून स्व-प्रमाणन आधारावर स्वयं-नोंदणी करू शकतो.

                 प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना 

PMSYM अंतर्गत नावनोंदणी संस्था 

नावनोंदणी संस्था: नावनोंदणी सर्व सामान्य सेवा केंद्रांद्वारे केली जाईल. असंघटित कामगार त्यांचे आधार कार्ड आणि बचत बँक खाते पासबुक/जनधन खात्यासह त्यांच्या जवळच्या CSC ला भेट देऊ शकतात आणि योजनेसाठी स्वतःची नोंदणी करू शकतात. पहिल्या महिन्यासाठी योगदानाची रक्कम रोख स्वरूपात दिली जाईल ज्यासाठी त्यांना पावती दिली जाईल.

PMSYM अंतर्गत सुविधा केंद्रे

• सुविधा केंद्रे: LIC ची सर्व शाखा कार्यालये, ESIC/EPFO ची कार्यालये आणि केंद्र आणि राज्य सरकारची सर्व कामगार कार्यालये असंघटित कामगारांना त्यांच्या संबंधित केंद्रांवर योजना, त्याचे फायदे आणि त्यानंतरच्या प्रक्रियेबद्दल सुविधा देतील.
• या संदर्भात, केंद्र आणि राज्य सरकारच्या सर्व कामगार कार्यालयांमध्ये LIC, ESIC, EPFO च्या सर्व कार्यालयांनी करावयाची व्यवस्था, संदर्भ सुलभतेसाठी खाली दिली आहे:
• सर्व LIC, EPFO/ESIC आणि केंद्र आणि राज्य सरकारची सर्व कामगार कार्यालये असंघटित कामगारांना सुविधा देण्यासाठी, योजनेच्या वैशिष्ट्यांबद्दल मार्गदर्शन करण्यासाठी आणि त्यांना जवळच्या CSC कडे निर्देशित करण्यासाठी “सुविधा डेस्क” स्थापन करू शकतात.
• या प्रत्येक डेस्कमध्ये कमीत कमी एक कर्मचारी असू शकतो.
• त्यांच्याकडे बॅकड्रॉप, मुख्य गेटवरच हिंदी आणि प्रादेशिक भाषांमध्ये छापलेली माहितीपत्रके असंघटित कामगारांना पुरविल्या जातील.
• असंघटित कामगार या केंद्रांना आधार कार्ड, बचत बँक खाते/जनधन खाते आणि मोबाईल फोनसह भेट देतील.
• हेल्प डेस्कमध्ये या कामगारांसाठी ऑनसाइट बसण्याची आणि इतर आवश्यक सुविधा असतील.
• आणि तसेच योजनेच्या संदर्भात असंघटित कामगारांना त्यांच्या संबंधित केंद्रांमध्ये सुविधा देण्यासाठी इतर कोणतेही उपाय.

             शरद पवार ग्राम समृद्धी योजना

PMSYM अंतर्गत निधी व्यवस्थापन

निधी व्यवस्थापन: PMSYM ही कामगार आणि रोजगार मंत्रालयाद्वारे प्रशासित आणि भारतीय आयुर्विमा महामंडळ आणि CSC eGovernance Services India Limited (CSC SPV) द्वारे क्रियान्वित केंद्रीय क्षेत्रातील योजना आहे. यामध्ये LIC पेन्शन फंड मॅनेजर असेल आणि पेन्शन भरण्यासाठी जबाबदार असेल. PMSYM पेन्शन योजनेंतर्गत गोळा केलेली रक्कम भारत सरकारने निर्दिष्ट केलेल्या गुंतवणूक पद्धतीनुसार गुंतवली जाईल.

PMSYM अंतर्गत बाहेर पडणे आणि पैसे काढणे

• बाहेर पडणे आणि पैसे काढणे: यामध्ये कामगारांच्या रोजगारक्षमतेतील अडचणी आणि अनियमित स्वरूप लक्षात घेऊन योजनेतील निर्गमन तरतुदी लवचिक ठेवण्यात आल्या आहेत. बाहेर पडण्याच्या तरतुदी खालीलप्रमाणे आहेत:
• ग्राहकाने 10 वर्षांपेक्षा कमी कालावधीनंतर योजनेतून बाहेर पडल्यास, लाभार्थीचा हिस्सा त्याला फक्त बचत बँकेच्या व्याजदरासह परत केला जाईल.
• जर ग्राहक 10 वर्षे किंवा त्याहून अधिक कालावधीनंतर परंतु सेवानिवृत्तीचे वय 60 वर्षे पूर्ण करण्यापूर्वी बाहेर पडत असेल तर, निधीद्वारे किंवा बचत बँकेच्या व्याजदर यापैकी जे जास्त असेल त्याद्वारे जमा झालेल्या व्याजासह लाभार्थीचा हिस्सा.
• जर एखाद्या लाभार्थ्याने नियमित योगदान दिले असेल, आणि कोणत्याही कारणास्तव त्याचा मृत्यू झाला असेल, तर त्याच्या/तिच्या जोडीदाराला नियमित योगदान देऊन योजना सुरू ठेवण्याचा किंवा निधीद्वारे प्रत्यक्षात कमावलेल्या संचित व्याजासह लाभार्थीचे योगदान प्राप्त करून बाहेर पडण्याचा अधिकार असेल. किंवा बचत बँक व्याज दर यापैकी जे जास्त असेल.
• जर एखाद्या लाभार्थ्याने नियमित योगदान दिले असेल आणि सेवानिवृत्तीच्या वयाच्या 60 वर्षापूर्वी कोणत्याही कारणास्तव तो कायमस्वरूपी अक्षम झाला असेल आणि योजनेंतर्गत योगदान देऊ शकत नसेल, तर त्याच्या/तिच्या जोडीदाराला त्यानंतर योजना सुरू ठेवण्याचा अधिकार असेल. नियमित योगदान भरणे किंवा लाभार्थीचे योगदान प्रत्यक्ष निधीद्वारे किंवा बचत बँक व्याजदर यापैकी जे जास्त असेल ते प्राप्त करून योजनेतून पैसे काढणे.
• ग्राहकाच्या तसेच त्याच्या/तिच्या जोडीदाराच्या मृत्यूनंतर, संपूर्ण निधी, निधीमध्ये जमा केला जाईल.
• NSSB च्या सल्ल्यानुसार सरकारने ठरवल्यानुसार इतर कोणतीही निर्गमन तरतूद.

प्रधानमंत्री ग्रामीण डिजिटल साक्षरत अभियान 

आयुष्यमान भारत योजना 

आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना 

जननी सुरक्षा योजना 

PMSYM अंतर्गत डिफॉल्ट ऑफ कॉन्ट्रिब्युशन

डिफॉल्ट ऑफ कॉन्ट्रिब्युशन: जर एखाद्या सदस्याने सतत योगदान दिले नाही तर त्याला/तिला सरकारने ठरवलेल्या दंड शुल्कासह, संपूर्ण थकबाकी भरून त्याचे योगदान नियमित करण्याची परवानगी दिली जाईल.

PMSYM अंतर्गत पेन्शन पे आउट

पेन्शन पे आउट: एकदा लाभार्थी 18-40 वर्षांच्या प्रवेशाच्या वयात योजनेत सामील झाला नंतर, लाभार्थ्याला वयाच्या 60 वर्षापर्यंत योगदान द्यावे लागेल. वयाची 60 वर्षे पूर्ण केल्यावर, ग्राहकाला कौटुंबिक पेन्शनच्या लाभासह रु. 3000/- ची खात्रीशीर मासिक पेन्शन मिळेल, जसे की परिस्थिती असेल.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मान-धन योजनेचे फायदे

• असंघटित कामगारांना वृद्धावस्थेतील संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी भारत सरकारने असंघटित कामगारांसाठी प्रधान मंत्री श्रम योगी मान-धन (PMSYM) नावाची पेन्शन योजना सुरू केली आहे.
• या अंशदायी आणि ऐच्छिक पेन्शन योजनेअंतर्गत व्यक्तींना खालील लाभ मिळू शकतात:
• किमान पेन्शन: या योजनेचा भाग असलेल्या व्यक्तींना वयाची 60 वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर त्यांना दरमहा रु.3,000 ची किमान पेन्शन मिळण्याचा अधिकार आहे.
• कौटुंबिक निवृत्ती वेतन: जर ग्राहकचा या पेन्शन योजनेच्या कार्यकाळात मृत्यू झाला, तर त्यांना योजनेंतर्गत मिळत असलेल्या कौटुंबिक निवृत्ती वेतनापैकी 50% आता त्यांच्या जोडीदाराला प्रदान केले जाईल. केवळ ग्राहकाचा जोडीदार कौटुंबिक पेन्शनसाठी पात्र आहे.
• योजनेत नियमितपणे योगदान देणाऱ्या ग्राहकाचा कोणत्याही कारणामुळे वयाच्या 60 वर्षापूर्वी मृत्यू झाल्यास, त्यांच्या जोडीदाराला एकतर नियमित योगदान देऊन योजना सुरू ठेवण्याचा किंवा नमूद केलेल्या अटींनुसार योजनेतून बाहेर पडण्याचा पर्याय आहे.

PM-SYM योजनेअंतर्गत कोण पात्र आहे?

• प्रधानमंत्री श्रम योगी मान धन योजना अंतर्गत पात्र होण्यासाठी, उमेदवाराने खालील निकष पूर्ण केले पाहिजेत:
• तो/ती 18 वर्षे ते 40 वर्षे वयोगटातील असंघटित कामगार (UW) असावा.
• त्याचे/तिचे मासिक उत्पन्न रु. 15,000 किंवा त्यापेक्षा कमी.
• त्याच्याकडे IFSC सह बचत बँक खाते/जन धन खाते क्रमांकासह आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
• संघटित क्षेत्रात गुंतलेली कोणतीही व्यक्ती (EPF/NPS/ESIC चे सदस्यत्व) आणि एक आयकरदाता PM-SYM योजनेसाठी अर्ज करण्यास पात्र असणार नाही.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेचा लाभ कोणाला मिळू शकत नाही?

• संघटित क्षेत्रात काम करणाऱ्या व्यक्ती
• कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधीचे सदस्य
• राष्ट्रीय पेन्शन योजनेचे सदस्य
• राज्य कर्मचारी विमा महामंडळाचे सदस्य
• आयकर भरणारे लोक

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेचे लाभार्थी

• लहान आणि सीमांत शेतकरी
• भूमिहीन शेतमजूर
• मच्छीमार
• पशुपालक
• वीटभट्ट्या आणि दगड खाणींमधील कामगारांना लेबलिंग आणि पॅकिंग करणे
• बांधकाम आणि पायाभूत सुविधांमध्ये काम करणारे
• लेदर कारागीर
• विणकर
• सफाई कामगार
• घरगुती कामगार
• भाजीपाला आणि फळ विक्रेते
•  स्थलांतरित मजूर इ.

PMSYM साठी नोंदणी कशी करावी?

• प्रधानमंत्री श्रम योगी मान धन योजना अंतर्गत नावनोंदणी करण्यापूर्वी पात्र सदस्याकडे बचत बँक खाते, मोबाईल फोन आणि आधार क्रमांक असणे आवश्यक आहे.
• तो/ती जवळच्या कॉमन सर्व्हिसेस सेंटरला (CSC eGovernance Services India Limited (CSC SPV) भेट देऊ शकतो आणि PMSYM साठी आधार क्रमांक आणि बचत बँक खाते/जन-धन खाते क्रमांक स्व-प्रमाणन आधारावर नोंदणी करू शकतो.
• लाभार्थी PMSYM वेब पोर्टलला भेट देऊ शकतो आणि आधार क्रमांक/बचत बँक खाते/जन-धन खाते क्रमांकाचा वापर करून स्व-प्रमाणन आधारावर स्वत: नोंदणी करू शकतो.
• सामायिक सेवा केंद्र म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या विविध नावनोंदणी एजन्सीद्वारे नावनोंदणी प्रक्रिया पार पाडली जाते. UW गट त्यांच्या कागदपत्रांसह त्यांच्या जवळच्या CSC ला भेट देऊ शकतात आणि PMSYM योजनेसाठी नोंदणी करू शकतात.
• लाइफ इन्शुरन्स कॉर्पोरेशन, ESIC/EPFO, आणि केंद्र आणि राज्य सरकारची सर्व कामगार कार्यालये असंघटित कामगारांना PMSYM योजनेचे फायदे आणि नावनोंदणी प्रक्रियेबद्दल सुविधा देतील.

PMSYM अंतर्गत कॉमन सर्व्हिस सेंटरद्वारे नावनोंदणीसाठी प्रक्रिया 

• प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेचा लाभ मिळविण्यासाठी इच्छुक पात्र व्यक्तीने जवळच्या CSC केंद्राला भेट द्यावी. 
• CSC मध्ये नावनोंदणीसाठी जात असताना, त्याने खालील गोष्टी सोबत ठेवाव्यात:
• आधार कार्ड
• आयएफएस कोडसह बचत/जन धन बँक खाते तपशील (बँक खात्याचा पुरावा म्हणून बँक पासबुक किंवा चेक बुक किंवा बँक स्टेटमेंटची प्रत)
• योजनेअंतर्गत नावनोंदणीसाठी प्रारंभिक योगदानाची रक्कम रोख स्वरूपात असेल 
• CSC मध्ये उपस्थित ग्रामस्तरीय उद्योजक (VLE) आधार क्रमांक, आधार कार्डवर छापलेले ग्राहकाचे नाव आणि आधार कार्डमध्ये दिलेली जन्मतारीख यांचा अहवाल देतील आणि त्याची UIDAI डेटाबेससह पडताळणी केली जाईल.
• पुढील तपशील जसे की बँक खाते तपशील, मोबाइल क्रमांक, ईमेल-आयडी, असल्यास, जोडीदार आणि नामनिर्देशित तपशील कॅप्चर केले जातील.
• पात्रता अटींसाठी स्वयं-प्रमाणन केले जाईल.
• सिस्टम ग्राहकाच्या वयानुसार देय मासिक योगदानाची स्वयंचलित गणना करेल.
• सबस्क्राइबरने पहिल्या सबस्क्रिप्शनची रक्कम देखील VLE ला रोखीने भरावी जी सबस्क्राइबरला देण्याची पावती तयार करेल.
• नावनोंदणी फॉर्म कम ऑटो डेबिट आदेश देखील मुद्रित केला जाईल ज्यावर नंतर सदस्याद्वारे स्वाक्षरी केली जाईल. त्यानंतर VLE स्वाक्षरी केलेले नावनोंदणी कम ऑटो डेबिट आदेश स्कॅन करेल आणि सिस्टममध्ये अपलोड करेल.
• त्याच वेळी, एक अद्वितीय श्रम योगी पेन्शन खाते क्रमांक तयार केला जाईल आणि CSC वर श्रम योगी कार्ड छापले जाईल.
• प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर, ग्राहकाकडे श्रम योगी कार्ड असेल आणि त्याच्या रेकॉर्डसाठी नोंदणी फॉर्मची स्वाक्षरी केलेली प्रत असेल.
• ऑटो डेबिट आणि श्रम योगी पेन्शन खाते तपशील सक्रिय करण्यासाठी त्याला नियमितपणे एसएमएस देखील प्राप्त होतील.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेत ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया 

सर्व इच्छुक अर्जदार ज्यांना PMSYM अंतर्गत स्वतः नोंदणी ऑनलाईन पद्धतीने करायची आहे त्यांनी दिलेल्या सोप्या चरणांचे अनुसरण करावे.

• सर्वप्रथम, तुम्हाला श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाच्या अधिकृत वेबसाइटवर (प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना) जावे लागेल. त्यानंतर वेबसाइटचे मुख्यपृष्ठ तुमच्यासमोर उघडेल.

• वेबसाइटच्या होमपेजवर तुम्हाला Click here to Apply Now या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. यानंतर तुमच्या समोर एक नवीन पेज स्क्रीनवर ओपन होईल.

• या पेजवर तुम्हाला सेल्फ एनरोलमेंट आणि CSE VLE पर्याय दिसतील. तुम्हाला सेल्फ एनरोलमेंटच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• तुमच्या समोर एक पॉप-अप विंडो उघडेल, येथे तुम्हाला तुमचा 10 अंकी मोबाइल नंबर टाकावा लागेल आणि पुढे जाण्यासाठी क्लिक करा.
• यानंतर, प्रदान केलेल्या जागेवर आपले नाव आणि ईमेल पत्ता प्रविष्ट करा आणि OTP जनरेट करा वर क्लिक करा.
• तुमच्या मोबाईलवर एक OTP येईल जो तुम्हाला नियुक्त केलेल्या जागेत टाकावा लागेल. आता तुमच्या समोर एक फॉर्म उघडेल, तुम्हाला या फॉर्ममध्ये खालील माहिती भरावी लागेल.
• नाव
• वडिलांचे नाव
• आधार कार्ड क्रमांक
• कार्यक्षेत्र
• निवासी क्षेत्र
• पीएम श्रम योगी मानधन पेन्शन योजना (PMSYM) फॉर्ममध्ये सर्व माहिती प्रविष्ट केल्यानंतर, कॅप्चा कोड भरा आणि सबमिट करा.
• अशा पद्धतीने तुमची या योजनेंतर्गत अर्ज करण्याची प्रक्रिया असेल 

साइन इन प्रक्रिया

• यासाठी सर्वप्रथम तुम्हाला प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. वेबसाइटचे होम पेज आता तुमच्या समोर ओपन होईल.
• वेबसाइटच्या होम पेजवर तुम्हाला “साइन इन” या ऑप्शनवर क्लिक करावे लागेल. आता काही पर्याय तुमच्या समोर दिसतील. यातून तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार पर्याय निवडावा लागेल. यानंतर तुमच्या समोर पुढील पेज उघडेल.

• या पृष्ठावर तुम्हाला विचारलेल्या माहितीचे तपशील प्रविष्ट करावे लागतील जसे – वापरकर्ता नाव, पासवर्ड, कॅप्चा कोड इ.
• आता तुम्हाला साइन इन पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. अशा प्रकारे तुम्ही लॉगिन करू शकता.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना CSC VLE द्वारे अर्ज 

• या प्रक्रीयेसाठी सर्वप्रथम तुम्हाला प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
• यानंतर तुमच्यासमोर होम पेज उघडेल.
• होम पेजवर, तुम्हाला Here to Apply Now या लिंकवर क्लिक करावे लागेल.
• आता तुम्हाला CSC VLE च्या लिंकवर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर तुमच्या समोर उघडलेल्या एका नवीन पेजमध्ये तुम्हाला तुमचे युजरनेम आणि पासवर्ड टाकावा लागेल.
• साइन इन बटणावर तुम्हाला आता क्लिक करावे लागेल.
• आता तुम्हाला योजनांच्या पर्यायावर जाऊन श्रम योगी मानधन योजना निवडावी लागेल.
• तुम्ही या पर्यायावर क्लिक करताच, प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजनेचा अर्ज तुमच्यासमोर उघडेल.
• या फॉर्ममध्ये विचारलेली सर्व महत्त्वाची माहिती जसे की तुमचे नाव, ईमेल आयडी, पत्ता, राज्याचे नाव, जिल्ह्याचे नाव इ.
• यानंतर तुम्हाला या योजनेच्या संबंधित सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे अपलोड करावी लागतील.
• यानंतर तुम्हाला Submit च्या बटणावर क्लिक करावे लागेल.
• अशा प्रकारे तुम्ही अर्ज करू शकाल.

PMSYM संपर्क तपशील 

निष्कर्ष / Conclusion

असंघटित क्षेत्रात येणारे लोक त्यांचे घर चालवण्यासाठी रोजंदारीवर अवलंबून असतात आणि वृद्धापकाळात त्यांना ते करणे कठीण जाते. त्यांच्याकडे पेन्शन किंवा बचत नाही ज्यावर ते अवलंबून राहू शकतात.

या समस्येवर मात करण्यासाठी, भारताच्या केंद्र सरकारने कामगार वर्गातील लोकांचे जीवन अधिक उजळ आणि सुरळीत करण्यासाठी एक उपयुक्त योजना आणली आहे जरी ते आता काम करण्याच्या स्थितीत नसतील.

सारांश, असंघटित क्षेत्रात येणारे लोक त्यांचे घर चालवण्यासाठी त्यांच्या रोजंदारीवर अवलंबून असतात. त्यामुळे ते म्हातारे झाल्यावर काम करणे आणि कमाई करणे कठीण होऊन बसते. तसेच, त्यांच्याकडे पेन्शन किंवा बचत नाही ज्यावर ते अवलंबून राहू शकतात. त्यामुळे या समस्येवर मात करण्यासाठी केंद्र सरकारने कामगार वर्गातील लोकांना मदत करण्यासाठी ही बहुमोल योजना आणली आहे. या योजनेतील गुंतवणूक त्यांना यापुढे काम करण्याच्या स्थितीत नसली तरीही मदत करेल.

प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना FAQ 

Q. प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना काय आहे ?

असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना वृद्धापकाळात आर्थिक सुरक्षा देण्यासाठी सरकारने प्रधानमंत्री श्रम योगी मानधन योजना सुरू केली आहे. या अंतर्गत, 15,000 रुपयांपेक्षा कमी उत्पन्न असलेल्या मजुरांना 60 वर्षांनंतर सरकार दरमहा 3,000 रुपये पेन्शन देईल. या योजनेअंतर्गत तुम्ही दरमहा केवळ 55 रुपये गुंतवून स्वत:साठी 3 हजार रुपये पेन्शनची व्यवस्था करू शकता.

Q. योजना काय आहे?

या योजनेंतर्गत असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना वयाच्या 60 वर्षांनंतर 3000 रुपये पेन्शन मिळते. योजनेंतर्गत, लाभार्थी दर महिन्याला जेवढे योगदान देतो, तेवढीच रक्कम सरकार जोडते. म्हणजेच तुमचे योगदान 100 रुपये असेल तर सरकारही त्यात 100 रुपये जोडेल.

Q. PMSYM योजने मध्ये कोण अर्ज करू शकतात?

18-40 वयोगटातील कोणताही असंघटित कामगार, ज्यांचे काम प्रासंगिक स्वरूपाचे आहे, जसे की घरातील कामगार, रस्त्यावरील विक्रेते, हेड लोडर, वीटभट्टी, मोची, चिंध्या वेचणारे, घरगुती कामगार, धोबी-पुरुष, रिक्षाचालक, 15,000/- पेक्षा कमी मासिक उत्पन्न असलेले ग्रामीण भूमिहीन मजूर, स्वतःचे खाते कामगार, शेती कामगार, बांधकाम कामगार, विडी कामगार, हातमाग कामगार, चामडे कामगार इ. कामगाराला राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS), कर्मचारी राज्य विमा महामंडळ योजना, कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संस्था योजना यासारख्या कोणत्याही वैधानिक सामाजिक सुरक्षा योजनांमध्ये समाविष्ट केले जाऊ नये आणि तो आयकर भरणारा नाही.

Q. PMSYM योजनेत सहभागी होण्याची प्रक्रिया काय असेल?

उत्तर योजनेंतर्गत, ग्राहक, जवळच्या कॉमन सर्व्हिस सेंटरला भेट देऊ शकतो आणि स्व-प्रमाणन आधारावर आधार क्रमांक आणि बचत बँक खाते/जन-धन खाते क्रमांक वापरून PM-SYM साठी नोंदणी करू शकतो. एलआयसीची सर्व शाखा कार्यालये, ईपीएफओ/ईएसआयसीची कार्यालये देखील सदस्यांना योजनेबद्दल, त्याचे फायदे आणि नावनोंदणीसाठी अनुसरण्याची प्रक्रिया याबद्दल सुविधा देतील. ते त्यांना जवळचे CSC शोधण्याचा सल्ला देतील.

Q. PMSYM योजनेचा फायदा काय?

उत्तर जर कोणत्याही असंघटित कामगाराने योजनेची सदस्यता घेतली आणि वयाच्या 60 वर्षापर्यंत नियमित योगदान दिले असेल तर त्याला किमान मासिक पेन्शन रु. 3000/-. त्याच्या/तिच्या मृत्यूनंतर, जोडीदाराला मासिक कौटुंबिक पेन्शन मिळेल जे पेन्शनच्या 50% आहे.

Q. योजनेअंतर्गत किती पेन्शन मिळेल? आणि कोणत्या वयात?

उत्तर योजनेअंतर्गत, किमान पेन्शन रु. 3000/- प्रति महिना भरावे लागेल. ही पेन्शन ग्राहकाचे वय 60 वर्षे पूर्ण झाल्यावर सुरू होईल.

Q. या योजनेत सामील होण्यासाठी कोण पात्र नाही?

उत्तर या योजनेंतर्गत एनपीएस, ईएसआयसी, ईपीएफओ यांसारख्या वैधानिक सामाजिक सुरक्षा योजनेंतर्गत समाविष्ट असलेला कोणताही कामगार आणि आयकर भरणारा या योजनेत सामील होण्यास पात्र नाही.