पीएम श्री योजना 2024 मराठी: कोणत्याही राष्ट्राच्या, राज्याच्या किंवा समाजाच्या विकासात शिक्षण हा महत्त्वाचा घटक असतो. सर्वसमावेशक आणि न्याय्य शिक्षणाची गरज ओळखून केंद्र सरकार अलीकडच्या काळात भारतातील शिक्षण आणि कौशल्य परिसंस्था मजबूत करण्यावर लक्षणीय भर देत आहे. या वचनबद्धतेच्या अनुषंगाने, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखालील केंद्रीय मंत्रिमंडळाने 07 सप्टेंबर 2022 रोजी नवीन केंद्र प्रायोजित योजना – पीएम श्री योजना 2024 मराठी (PM Schools for Rising India) ला मंजुरी दिली.
पीएम श्री योजना 2024 मराठी ही भारत सरकारची केंद्र पुरस्कृत योजना आहे. हा उपक्रम केंद्र सरकार/राज्य/केंद्रशासित प्रदेश सरकार/स्थानिक संस्थांद्वारे व्यवस्थापित आणि या उपक्रमांतर्गत 14500 हून अधिक शाळा विकसित करण्याचा हेतू आहे, ज्यात KVS आणि NVS सह प्रत्येक विद्यार्थ्याचे स्वागत आणि काळजी करण्यात येईल, जेथे सुरक्षित आणि उत्साहवर्धक शिक्षण वातावरण आहे, जेथे विस्तृत शिकण्याच्या अनुभवांची श्रेणी ऑफर केली जाते, आणि जिथे चांगल्या भौतिक पायाभूत सुविधा आणि शिक्षणासाठी उपयुक्त संसाधने सर्व विद्यार्थ्यांना उपलब्ध असतात.
नॅशनल एजुकेशन पॉलिसी 2020 नुसार एक समान, सर्वसमावेशक आणि बहुवचन समाजाच्या निर्मितीसाठी ते व्यस्त, उत्पादक आणि योगदान देणारे नागरिक बनतील अशा प्रकारे ते विद्यार्थ्यांचे पालनपोषण करेल, या योजनेचे 20 लाखांहून अधिक विद्यार्थी थेट लाभार्थी होण्याची अपेक्षा आहे. ही योजना शालेय शिक्षणाच्या गुणवत्तेचे विविध आयाम समजून घेण्यास प्रोत्साहन देईल आणि धोरण, सराव आणि अंमलबजावणीची माहिती देईल. या शाळांमधील शिक्षण देशातील इतर शाळांमध्ये पोहोचवले जाईल. ही योजना 5 वर्षांच्या कालावधीत लागू करण्याचा प्रस्ताव आहे. 2022-23 ते 2026-27.
पीएम श्री योजना 2024 मराठी: संपूर्ण माहिती
PM Schools for Rising India ही केंद्र सरकार/राज्य/केंद्रशासित प्रदेश सरकार/स्थानिक संस्थांद्वारे व्यवस्थापित केलेल्या निवडक विद्यमान शाळांना बळकट करून देशभरातील 14500 हून अधिक शाळांच्या विकासासाठी एक नवीन योजना आहे. या शाळा नॅशनल एज्युकेशन पॉलिसी 2020 (NEP) च्या सर्व घटकांचे प्रदर्शन करणार्‍या आणि त्यांच्या परिसरातील इतर शाळांना मार्गदर्शन देणार्‍या आदर्श शाळा म्हणून काम करतील. ही योजना विद्यार्थ्यांच्या संज्ञानात्मक विकासासाठी दर्जेदार शिक्षण देईल आणि 21 व्या शतकासाठी आवश्यक असलेल्या प्रमुख कौशल्यांनी सुसज्ज सर्वांगीण आणि उत्तम नागरिक तयार करण्यासाठी आणि त्यांचे पालनपोषण करण्याचा प्रयत्न करेल.
माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी पीएम श्री योजना 2024 मराठी सुरू केली आहे. या योजने अंतर्गत संपूर्ण भारतातील 14500 जुन्या शाळा अपग्रेड करण्यात येणार आहे. या योजनेद्वारे, सुधारित शाळांमध्ये आधुनिक, परिवर्तनशील आणि सर्वांगीण शिक्षण देण्याचा प्रयत्न केला जाईल. अत्याधुनिक तंत्रज्ञान, स्मार्ट क्लासरूम, क्रीडा आणि आधुनिक पायाभूत सुविधांवर विशेष लक्ष केंद्रित केले जाईल. प्रधानमंत्री यांनी आपल्या ट्विटमध्ये म्हटले आहे की, नॅशनल एजुकेशन पॉलिसी उपक्रमाने अलीकडच्या काळात शिक्षण क्षेत्रात मोठ्याप्रमाणात बदल घडवून आणले आहेत. मला खात्री आहे की NEP च्या उपक्रमातील PM श्री शाळांचा भारतातील लाखो विद्यार्थ्यांना मोठा फायदा होईल. प्रधानमंत्री श्री योजनेच्या माध्यमातून शाळेच्या जुन्या इमारती सुंदर, मजबूत आणि आकर्षक बनवल्या जातील. काही माहितीनुसार, देशातील प्रत्येक ब्लॉकमध्ये किमान एक PM श्री शाळा स्थापन करण्यात येईल, आणि देशातील प्रत्येक जिल्ह्यात एक माध्यमिक आणि वरिष्ठ माध्यमिक शाळा देखील या योजनेशी जोडली जाईल.
पीएम श्री योजना 2024 Highlights
| योजना | पीएम श्री योजना |
|---|---|
| व्दारा सुरु | माननीय प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी |
| योजना आरंभ | 5 सप्टेंबर 2023 टिचर्स डे च्या निमित्ताने |
| लाभार्थी | देशातील विद्यार्थी |
| अधिकृत वेबसाईट | https://pmshrischools.education.gov.in/ |
| उद्देश्य | देशातील शाळांना आधुनिक आणि नाविन्यपूर्ण पद्धतीने शिक्षण पद्धती विकसित करणे |
| स्कूल अपग्रेड करण्यात येईल | 14500 |
| अर्ज करण्याची पद्धत | ऑनलाईन |
| श्रेणी | केंद्र सरकारी योजना |
| वर्ष | 2024 |
PM-श्री योजनेसाठी 27,360 कोटी मंजूर
शाळांमध्ये आनंद! शाळेची सुधारणा आणि पुनर्रचना करण्यात मोठी गुंतवणूक. या उपक्रमाचा लाभ केंद्र सरकार, केंद्रशासित प्रदेश, राज्य आणि स्थानिक शाळांना मिळणार आहे. 18 लाखांहून अधिक विद्यार्थी या योजनेचे थेट लाभार्थी होण्याची अपेक्षा आहे. केंद्रीय मंत्रिमंडळाने पाच वर्षांत 14,500 शाळांच्या श्रेणीवर्धनासाठी आणि एकूण 27,360 कोटी रुपयांच्या पीएम-श्री प्रकल्पाला मंजुरी दिली आहे.
केंद्र रु. 18,128 कोटी उपक्रमासाठी. हा DBT निधी थेट शाळांना मिळेल मुख्याध्यापक आणि शाळा समित्या त्यांच्या रोख रकमेपैकी 40% कसा खर्च करायचा हे ठरवू शकणार आहे. या योजनेच्या अंतर्गत शाळांना इको-फ्रेंडली पद्धतीने तयार करण्यात येतील, या संपूर्ण शाळा “ग्रीन” असतील या शाळा या योजनेंतर्गत पर्यावरणीय परंपरा आणि पद्धती इत्यादींचेही परीक्षण करतील. शाळा स्वत: योजनेच्या अधिकृत वेब पोर्टलवर ऑनलाइन अर्ज करणार आहे. यामध्ये निवड प्रक्रियेत तीन टप्पे आहेत. राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश NEP पूर्णपणे स्वीकारण्यास सहमत आहेत आणि केंद्र शाळांना गुणवत्ता हमी प्राप्त करण्यास मदत करण्यासाठी वचनबद्ध आहे.
पीएम श्री योजना 2024 मराठी: महाराष्ट्र राज्यातील 846 शाळांचा पीएम श्री योजनेअंतर्गत सर्वांगीण विकास
पीएम श्री योजना 2024 मराठी: राज्यातील 846 शाळांचा सर्वांगीण विकास करणारी PM श्री योजना राबविण्याचा निर्णय मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत घेण्यात आला. या बैठकीच्या अध्यक्षस्थानी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे होते. पहिल्या टप्प्यात, राज्यातील 846 शाळांसह उच्च दर्जाचे गुणात्मक शिक्षण देणाऱ्या सर्वोत्कृष्ट शाळा म्हणून देशभरातील 15,000 हून अधिक शाळा विकसित केल्या जातील.
पीएम श्री योजनेत सहभागी होण्यासाठी राज्य सरकारने केंद्रासोबत सामंजस्य करार केला आहे. या करारानुसार राज्यात राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण-2020 लागू होणार आहे. पीएम श्री योजने अंतर्गत केंद्राचा 60 टक्के हिस्सा असेल. आणि तसेच प्रत्येक शाळेसाठी 5 वर्षांसाठी 1 कोटी 88 लाख रुपये दिले जाणार आहेत.
या शाळांसाठी 5 वर्षांसाठी केंद्राचा हिस्सा 955 कोटी 98 लाख तर राज्याचा 40 टक्के वाटा 634 कोटी 50 लाख प्रमाणे शाळा 75 लाख इतका अपेक्षित आहे. या योजनेच्या दुसऱ्या टप्प्यात 408 गट, 28 महानगरपालिका आणि 383 नगरपालिका आणि नगरपरिषदांमधून पीएम श्री शाळा निवडल्या जातील.
या शाळांमधून प्रायोगिक शिक्षण दिले जाणार आहे. विद्यार्थ्यांचे मूल्यमापन त्यांच्या वैचारिक समज आणि वास्तविक जीवनातील परिस्थितींमध्ये ज्ञानाचा वापर आणि योग्यतेच्या आधारे केले जाईल. विद्यार्थ्यांना करिअर मार्गदर्शन आणि शैक्षणिक सहाय्य देण्यासाठी या शाळांमध्ये माजी विद्यार्थ्यांनाही सहभागी करून घेतले जाईल. त्याचप्रमाणे काही कारणांमुळे ज्या विद्यार्थ्यांनी शाळा सोडली असेल तर अशा मुलांना पुन्हा प्रवेश देऊन मुख्य प्रवाहात आणले जाईल.
यूपीच्या 1753 शाळा पीएम श्री योजनेंतर्गत अपग्रेड केल्या जाणार आहेत
केंद्र सरकारच्या पीएम श्री (प्राईम मिनिस्टर स्कूल फॉर रायझिंग इंडिया) अंतर्गत, उत्तर प्रदेशातील 1753 शाळा उच्च स्तरावर विकसित केल्या जातील. या शाळांमध्ये स्मार्ट क्लास, लायब्ररी, स्किल लॅब, खेळाचे मैदान, कॉम्प्युटर लॅब यासह इतर सुविधाही विद्यार्थ्यांना मिळणार आहेत. मुलभूत आणि माध्यमिक शिक्षण उच्च स्तरावर करण्यासाठी केंद्र सरकार कटिबद्ध आहे. पंतप्रधान श्री योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी 89 माध्यमिक आणि 1664 मूलभूत शिक्षण शाळांची निवड करण्यात आली आहे. या शाळांना नवीन डिझाइन देऊन मुलांना स्मार्ट शिक्षणाची जोड दिली जाणार आहे. उत्तर प्रदेशातील पंतप्रधान श्री शाळांमध्ये शैक्षणिक धोरणाच्या सर्व शाळांची झलक पाहायला मिळेल.
PM-श्री योजना अंतर्गत शाळांचा विकास पुढीलप्रमाणे होईल
या योजनेद्वारे भारतातील सुमारे 14500 जुन्या शाळा अपग्रेड केल्या जातील. या जुन्या शाळांचे अपग्रेडेशन करताना सुंदर डिझाइन, स्मार्ट क्लासरूम, खेळ यासह आधुनिक पायाभूत सुविधांवर विशेष भर दिला जाणार आहे. देशातील सर्व राज्यांमध्ये स्थापन झालेल्या केंद्रीय विद्यालयांच्या धर्तीवर या सर्व शाळांची स्थापना करण्यात येणार आहे. प्रधानमंत्री श्री योजनेंतर्गत 14500 शाळांच्या दर्जोन्नतीचा खर्च केंद्र सरकार उचलणार असून या योजनेच्या अंमलबजावणी आणि देखभालीची जबाबदारी राज्य सरकारकडे देण्यात येणार आहे. या योजनेंतर्गत सर्वसामान्यांच्या मुलांना दर्जेदार शाळांमधून चांगले शिक्षण घेण्याची संधी मिळणार आहे. त्यामुळे त्यांचे भविष्य उज्ज्वल होईल आणि तेही शिक्षित होऊन भारताच्या विकासात आपली भूमिका बजावतील.
या शाळांचा विकास प्रामुख्याने खालील 6 प्रमुख स्तंभांवर केला जाईल. अभ्यासक्रम, अध्यापनशास्त्र आणि मूल्यांकन, प्रवेश आणि पायाभूत सुविधा, मानवी संसाधने आणि शाळा नेतृत्व, सर्वसमावेशक पद्धती आणि लैंगिक समाधान, व्यवस्थापन, देखरेख आणि प्रशासन, लाभार्थी समाधान. राज्यस्तरावर शालेय शिक्षणमंत्र्यांच्या अध्यक्षतेखालील समिती, जिल्हास्तरावर मुख्य कार्यकारी अधिकाऱ्यांच्या अध्यक्षतेखालील समिती आणि महापालिका स्तरावर महापालिका आयुक्तांच्या अध्यक्षतेखालील समितीच्या माध्यमातून ही योजना राबविण्यात येणार आहे. राज्य प्रकल्प संचालक हे राज्य अंमलबजावणी समितीचे अध्यक्ष असतील.
प्रधानमंत्री ग्रामीण डिजिटल साक्षरता अभियान
पीएम श्री योजना 2024 मराठी: उद्देश्य
भारतातील 14,500 जुन्या शाळा अपग्रेड करणे हे प्रधानमंत्री श्री योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. जेणेकरून मुलांना स्मार्ट शिक्षणाशी जोडण्यासाठी या शाळांची पुनर्रचना करता येईल. पीएम श्री योजनेंतर्गत श्रेणीसुधारित केलेल्या पीएम श्री शाळा राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणातील सर्व घटक प्रतिबिंबित करतील आणि मॉडेल शाळा म्हणून काम करतील. याशिवाय इतर शाळांनाही मार्गदर्शन केले जाणार आहे. PMO ने म्हटले आहे की “या शाळांचे उद्दिष्ट केवळ दर्जेदार अध्यापन, शिक्षण आणि संज्ञानात्मक विकास देणे हेच नाही तर 21 व्या शतकातील कौशल्ये असलेले चांगले नागरिक तयार करणे देखील आहे.” पीएम श्री योजनेच्या माध्यमातून आता गरीब मुलांना सुद्धा स्मार्ट स्कूलमध्ये शिक्षण घेण्याची संधी मिळणार आहे त्यांना हा लाभ घेता येणार आहे, ज्यामुळे भारताच्या शिक्षण क्षेत्राला एक वेगळी आणि महत्वपूर्ण ओळख मिळेल.
केंद्र सरकार निर्मित पीएम श्री योजना काय आहे?
केंद्र सरकारची हि योजना राज्यातील शाळा सक्षम करण्यासाठी शिंदे-फडणवीस सरकार राबवणार आहे. त्यासाठी मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत मंजुरी देण्यात आली आहे. माननीय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी (PM Narendra Modi) यांनी राष्ट्रीय शिक्षक दिनानिमित्त PM श्री योजनेची घोषणा केली होती. शाळा अद्ययावत करण्यासाठी ही घोषणा करण्यात आली आहे. सुमारे पंधरा हजार शाळांना या योजनेचा लाभ होणार असल्याचे सांगण्यात आले आहे. त्यानुसार महाराष्ट्र राज्यातही ही योजना राबविण्यात येणार आहे. नुकत्याच झालेल्या मंत्रिमंडळ बैठकीत याबाबत निर्णय घेण्यात आला आहे. राज्यात पंतप्रधान श्री योजना राबवून शाळांचे सक्षमीकरण करण्यात येणार असून पहिल्या टप्प्यात 816 शाळांचा विकास करण्यात येणार आहे. राज्यातील शाळांच्या सक्षमीकरणासाठी केंद्र सरकारची योजना शिंदे-फडणवीस सरकार राबवणार आहे. त्यासाठी मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत मंजुरी देण्यात आली आहे.
केंद्रशासित प्रदेश, स्थानिक स्वराज्य संस्था देखील केंद्र सरकारच्या योजनेत सहभागी होऊ शकतात आणि महाराष्ट्रात तसा निर्णय घेण्यात आला असून आज राज्यात पंतप्रधान श्री योजना लागू करण्यास हिरवा कंदील देण्यात आला आहे. केंद्र सरकारने काही वर्षांपूर्वी राष्ट्रीय धोरण ठरवले होते. त्यानुसार पीएम श्री योजना राबविण्यात येणार आहे. त्यात शाळांचे धोरण ठरवणारे आणि आदर्श असणारे शिक्षक इतर शाळांसाठी मार्गदर्शक म्हणून काम करतील. रोल मॉडेल आणि धोरणकर्ते हे सुनिश्चित करतील की आपल्या सभोवतालच्या सर्व शाळांमध्ये दर्जेदार शिक्षण तसेच शिक्षण आणि संज्ञानात्मक विकासाचा समावेश आहे. भविष्यातील गरजा ओळखून कौशल्ये कशी विकसित करता येतील यावर भर दिला जाईल. पीएम श्री योजनेच्या माध्यमातून शाळांना सक्षम केले जाईल. प्रायोगिक अभ्यास हा त्यातला महत्त्वाचा भाग असेल. खेळांच्या माध्यमातून अभ्यास, संशोधन आणि चर्चा करण्यावरही भर दिला जाणार आहे.
याशिवाय प्रत्येक स्तरावरील चाचणीची कारणे व त्या अनुषंगाने विद्यार्थ्याच्या ज्ञानात भर घालण्याची क्षमता वाढवण्यासाठी मार्गदर्शन करण्यात येणार आहे. या बाबींचा महत्त्वाचा भाग या योजनेत असेल. या शाळांमध्ये अत्याधुनिक पायाभूत सुविधा उपलब्ध करून देण्यावर भर दिला जाणार आहे. प्रयोगशाळांसोबतच डिजिटल क्लासरूम, वाचनालय, क्रीडा विभाग आणि कला शिक्षणही असणार आहे. दैनंदिन जीवनात येणाऱ्या बाबींचा यामध्ये समावेश केला जाईल. शेतीशी संबंधित बाबीही शिकवल्या जाणार आहेत. पाणी आणि विजेचा सखोल अभ्यास करण्यावर भर दिला जाणार आहे. नैसर्गिक जीवनमानाचा विषयही या योजनेत घेण्यात आला आहे. त्यामुळे शाळेच्या वातावरणात मोठा बदल होणार आहे. शालेय विद्यार्थ्यांना शिकत असताना स्वतः अभ्यास करायचा असेल तर त्यांना प्रोत्साहन देण्यावर ही योजना अधिक भर देणार आहे. यामध्ये शाळांच्या बांधकामापासून दर्जेदार शिक्षणावर भर देण्याचा प्रयत्न केला जाणार आहे.
PM SHRI योजनेंतर्गत शाळांची निवड कशी केली जाईल? काय फायदे होतील?
पंतप्रधान म्हणाले की PM-SHRI शाळांमध्ये शिक्षण देण्याचा आधुनिक, परिवर्तनशील आणि सर्वांगीण मार्ग असेल. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी शिक्षक दिनानिमित्त प्रधानमंत्री स्कूल फॉर रायझिंग इंडिया (पीएम-श्री) योजनेची घोषणा केली. याअंतर्गत देशभरात 14,500 शाळा विकसित आणि श्रेणीसुधारित केल्या जातील. पंतप्रधान म्हणाले की PM-SHRI शाळांमध्ये शिक्षण देण्याचा आधुनिक, परिवर्तनशील आणि सर्वांगीण मार्ग असेल. त्यांच्या मते, या माध्यमातून अत्याधुनिक तंत्रज्ञान, स्मार्ट क्लासेस, क्रीडा आणि आधुनिक पायाभूत सुविधांकडेही विशेष लक्ष दिले जाणार आहे.
या योजनेचा शाळा आणि विद्यार्थ्यांना कसा फायदा होईल?
PM-SHRI योजनेंतर्गत अपग्रेड केलेल्या 14 हजारांहून अधिक शाळांमधून देशातील 18 लाखांहून अधिक विद्यार्थ्यांना चांगले शालेय शिक्षण मिळेल. यासाठी केंद्र सरकारने 18,128 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे. त्याचबरोबर या योजनेवर 5 वर्षात एकूण 27,360 कोटी रुपये खर्च होणार आहेत.
“केंद्रीय मंत्रिमंडळाने PM-SHRI शाळांच्या स्थापनेसाठी नवीन योजना सुरू करण्यास मंजुरी दिली आहे. केंद्रीय विद्यालये आणि नवोदय विद्यालयांसह 14,000 हून अधिक शाळा PM-SHRI शाळा म्हणून उदयास येण्यासाठी बळकट केल्या जातील,” असे शिक्षण मंत्री धर्मेंद्र प्रधान यांनी या वेळी सांगितले.
राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 चा संपूर्ण आत्मा PM-SHRI शाळांमध्ये प्रदर्शित केला जाईल आणि ते त्यांच्या सभोवतालच्या इतर शाळांना देखील मार्गदर्शन करतील. पंतप्रधान कार्यालयाने एका निवेदनात म्हटले आहे की या शाळा केवळ गुणात्मक अध्यापन, शिक्षण आणि संज्ञानात्मक विकासाचे उद्दिष्ट ठेवतील असे नाही तर 21 व्या शतकातील प्रमुख कौशल्यांनी सुसज्ज सर्वांगीण आणि सक्षम नागरिक देखील तयार करतील.
शालेय शिक्षणात NEP ची ठळक वैशिष्ट्ये काय आहेत?
NEP विविध टप्प्यांमध्ये विभागलेल्या शिक्षणाच्या शैलीची संकल्पना करते – मूलभूत, प्राथमिक, मध्यम आणि माध्यमिक. पायाभरणी वर्षांमध्ये (प्रीस्कूल आणि ग्रेड I, II) क्रीडा-आधारित शिक्षण समाविष्ट असेल. प्राथमिक स्तरावर (III-V), हलकी पाठ्यपुस्तके काही औपचारिक वर्गातील अध्यापनासह सादर केली जातील. विषय शिक्षकांची ओळख मध्यवर्ती स्तरावर (VI-VIII) करायची आहे. माध्यमिक टप्पा (IX-XII) कला आणि विज्ञान किंवा इतर विषयांचा समावेश असणारा बहु-विषय स्वरूपाचा असेल.
PM-SHRI शाळा केंद्रीय विद्यालये किंवा जवाहर नवोदय विद्यालयांपेक्षा वेगळ्या कशा असतील?
केंद्रीय विद्यालये किंवा जवाहर नवोदय विद्यालये पूर्णपणे केंद्रीय शिक्षण मंत्रालयाच्या अंतर्गत येतात. त्यांना केंद्रीय क्षेत्राच्या योजनांतर्गत केंद्र सरकारकडून पूर्णपणे निधी दिला जातो. तर KV मोठ्या प्रमाणात राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये नियुक्त केलेल्या केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांची मुले घेतात. देशाच्या ग्रामीण भागातील हुशार विद्यार्थ्यांसाठी JNV ची स्थापना करण्यात आली. याउलट, PM SHRI शाळा केंद्र, राज्ये, केंद्रशासित प्रदेश आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांनी चालवल्या जाणाऱ्या विद्यमान शाळांचे अपग्रेडेशन असेल. याचा अर्थ असा होतो की PM श्री शाळा एकतर KVs, JNVs, राज्य सरकारी शाळा किंवा अगदी महानगरपालिकेद्वारे चालवल्या जाऊ शकतात.
पीएम श्री योजना 2024 मराठी अंतर्गत महत्वपूर्ण मुद्दे
- PM श्री विविध पार्श्वभूमी, बहुभाषिक गरजा आणि विविध शैक्षणिक क्षमता असलेल्या मुलांना न्याय्य, सर्वसमावेशक आणि आनंदी शालेय वातावरणात उच्च दर्जाचे शिक्षण प्रदान करतील आणि NEP 2020 च्या व्हिजननुसार त्यांना त्यांच्या स्वतःच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेत सक्रिय सहभागी बनवतील. PM SHRI स्कूल त्यांच्या संबंधित विभागातील इतर शाळांना मार्गदर्शन करून नेतृत्व प्रदान करतील.
- PM SHRI शाळांना हरित शाळा म्हणून विकसित केले जाईल, ज्यामध्ये सौर पॅनेल आणि एलईडी दिवे, सेंद्रिय शेती सोबत पोषण, उद्यान, कचरा व्यवस्थापन, प्लास्टिक मुक्त, जलसंवर्धन आणि हार्वेस्टिंग, पर्यावरण संरक्षणाशी संबंधित परंपरा/प्रथांचा अभ्यास, हवामान बदलाशी संबंधित हॅकाथॉन. आणि शाश्वत जीवनशैली अंगीकारण्यासाठी जागरूकता निर्माण करणे.
- या शाळांमध्ये अडॉप्ट केलेले अध्यापनशास्त्र अधिक अनुभवात्मक, समग्र, एकात्मिक, खेळ/खेळावर आधारित (विशेषत: मूलभूत वर्षांमध्ये), चौकशी-आधारित, शोध केंद्रित, विद्यार्थी-केंद्रित, चर्चा-आधारित, लवचिक आणि आनंददायक असेल.
- प्रत्येक ग्रेड स्तर प्रत्येक मुलासाठी शिकण्याच्या परिणामांवर लक्ष केंद्रित करेल. सर्व स्तरांवरील मूल्यमापन हे वैचारिक समज आणि वास्तविक जीवनातील ज्ञानाच्या वापरावर आधारित असेल आणि ते योग्यतेवर आधारित असेल.
- उपलब्ध संसाधनांचे मूल्यांकन आणि त्यांची परिणामकारकता आणि प्रत्येक क्षेत्रासाठी उपलब्धता, पर्याप्तता, योग्यता आणि उपयोगाच्या दृष्टीने त्यांचे प्रमुख कार्यप्रदर्शन संकेतकांचे मुल्यांकन केले जाईल आणि अंतर एक पद्धतशीर आणि नियोजित पद्धतीने भरले जाईल.
- रोजगारक्षमता वाढवण्यासाठी आणि उत्तम रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देण्यासाठी हे क्षेत्र कौशल्य परिषद आणि स्थानिक उद्योगाशी जोडले जाईल.
- शाळा गुणवत्ता मूल्यांकन फ्रेमवर्क (SQAF) विकसित केले जात आहे, जे परिणाम मोजण्यासाठी प्रमुख कार्यप्रदर्शन निर्देशक निर्दिष्ट करते. इच्छित मानकांची खात्री करण्यासाठी या शाळांचे गुणवत्ता मूल्यमापन नियमित अंतराने केले जाईल.
पीएम श्री स्कूल पोर्टल लाँच करण्यात आले आहे
3 नोव्हेंबर 2022 रोजी, केंद्रीय शिक्षण मंत्री धर्मेंद्र प्रधान यांच्या हस्ते प्रधानमंत्री शाळा (PM SHRI) शाळांसाठी निवडण्याचे पोर्टल उघडण्यात आले. pmshrischools.education.gov.in या पोर्टलवर राज्य सरकार ऑनलाइन अर्ज करू शकतील. पोर्टलद्वारे, राज्य सरकारे निवडू शकतात की कोणत्या शाळा PM SHRI शाळांमध्ये बदलल्या जातील. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (NEP) 2020 कसे अंमलात आणले जात आहे हे दाखवण्यात शाळा मदत करतील आणि इतर शाळांसाठी मॉडेल बनतील.
पीएम श्री शाळा योजना इंटरवेंशन
खालीलप्रमाणे पीएम श्री योजनेचे मुख्य उदाहरणात्मक इंटरवेंशन आहेत:
- सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, सध्याच्या पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करणे, जसे की आपण सर्व जाणतो, ही देशाची सर्वात निकडीची गरज आहे.
- लर्निंग एन्हांसमेंट प्रोग्राम, सर्वांगीण प्रोग्रेस कार्ड, नाविन्यपूर्ण शिक्षण, स्थानिक कारागिरांसह इंटर्नशिप, क्षमता विकास. सर्व विद्यार्थ्यांना त्यांचे करिअर घडवण्यास मदत होईल.
- PM SHRI शाळांना वैज्ञानिक आणि गणिताचे किट दिले जातील.
- वार्षिक शैक्षणिक अनुदान
- मुली आणि CWSN साठी योग्य अर्ली चाइल्डहुड डेव्हलपमेंट इन्फ्रास्ट्रक्चर
- विद्यार्थ्यांना शिक्षणातील भाषेतील अडथळे दूर करण्यात मदत करण्यासाठी तंत्रज्ञानाच्या इंटरवेंशन अंमलबजावणी करणे.
- डिजिटल अध्यापनशास्त्राच्या अंमलबजावणीसाठी आयसीटी, स्मार्ट क्लासरूम आणि डिजिटल लायब्ररी आवश्यक आहेत. प्रत्येक PM SHRI शाळेत ICT, स्मार्ट क्लासरूम आणि डिजिटल उपक्रम राबविण्यात येतील.
- सर्व शाळांमध्ये सायन्स लॅब, लायब्ररी, आयसीटी सुविधा आणि इतर सुविधांसह व्यावसायिक प्रयोगशाळा असतील.
PM SHRI स्कूल योजना फायदे आणि वैशिष्ट्ये
- पीएम श्री योजना 2024 मराठी उपक्रम हा पाच वर्षांच्या कालावधीत 27,360 कोटी रुपये खर्चून 14,500 शाळा अपग्रेड करण्याचा आहे.
- PM SHRI शाळा इतर प्रादेशिक शाळांना मार्गदर्शन करतील.
- PM SHRI योजना कार्यक्रमात सहभागी होणाऱ्या शाळांमध्ये ICT (माहिती आणि संप्रेषण तंत्रज्ञान), स्मार्ट क्लासरूम, डिजिटल लायब्ररी, वैज्ञानिक प्रयोगशाळा आणि व्यावसायिक प्रयोगशाळा स्थापित करण्यात येणार आहेत .
- PM SHRI मुलांच्या अद्वितीय पार्श्वभूमीचा, भाषेच्या गरजा आणि शैक्षणिक कलागुणांचा आदर करणार्‍या आणि त्यांना त्यांच्या स्वतःच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेत सक्रिय सहभागी बनवणारे समान आणि आनंदी शालेय वातावरणात उच्च दर्जाचे शिक्षण देतील.
- PM SHRI योजनेच्या अंतर्गत समान, सर्वसमावेशक आणि आनंदी शालेय वातावरणात उच्च-गुणवत्तेचे शिक्षण देण्यात येईल, जे मुलांच्या अद्वितीय पार्श्वभूमीचा, भाषेच्या गरजा आणि शैक्षणिक कौशल्यांचा आदर करेल आणि त्यांना त्यांच्या स्वतःच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेत सक्रिय सहभागी बनवेल.
- शाळा पर्यावरण शाळा म्हणून विकसित केल्या जातील, ज्यामध्ये सौर पॅनेल आणि एलईडी दिवे, नैसर्गिक शेतीसह पोषण उद्यान, कचरा व्यवस्थापन, प्लास्टिकमुक्त, पाणी बचत आणि कापणी यांचा समावेश असेल.
- पर्यावरणीय पद्धतींचा पुढील अभ्यास, हवामान बदल-संबंधित कार्यशाळा आणि आरोग्यदायी दृष्टीकोन स्वीकारण्यासाठी प्रभावी ज्ञान व्यवस्थापन या सर्व गोष्टींचा या योजनेअंतर्गत समावेश केला जाईल.
- या शाळांचे अध्यापन प्रायोगिक, सर्वांगीण, एकात्मिक, खेळ/खेळण्यावर आधारित, चौकशी-चालित, शोध-केंद्रित, विद्यार्थी-केंद्रित, चर्चा-आधारित, जुळवून घेण्यायोग्य आणि आनंददायक असेल.
- प्रत्येक ग्रेड शिकण्याच्या परिणामांवर लक्ष केंद्रित करेल. सर्व मूल्यमापन क्षमता-आधारित आणि संकल्पनात्मक आकलन आणि वास्तविक जीवनातील अनुप्रयोगावर केंद्रित असेल.
- विद्यमान संसाधने आणि त्यांची कार्यक्षमता प्रत्येक क्षेत्रासाठी आणि त्याच्या प्रमुख कार्यप्रदर्शन मेट्रिक्ससाठी मूल्यमापन करण्यात येईल आणि त्यामधील उणीवा पद्धतशीर आणि नियोजित मार्गाने दूर करण्यात येतील.
- या योजनेंतर्गत, विशेषत: स्थानिक उद्योगांसह उद्योजकतेच्या संधी,
- सेक्टर स्किल कौन्सिल आणि स्थानिक उद्योग यांच्याशी जोडल्याने नोकरीच्या संधी आणि नोकरीचे नवीन पर्याय उपलब्ध होतील.
पीएम श्री योजनेंतर्गत शाळांची गुणवत्ता हमी (Quality Assurance)
पीएम श्री शाळांची गुणवत्ता हमी
- नावनोंदणी आणि शिकण्याच्या प्रगतीचा पाठपुरावा करण्यासाठी विद्यार्थी नोंदणी
- राज्य आणि राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा जास्त स्तर गाठण्यासाठी प्रत्येक मुलाच्या शिकण्याच्या परिणामांमध्ये सुधारणा करणे
- प्रत्येक मध्यम श्रेणीतील विद्यार्थी अत्याधुनिक आणि 21 व्या शतकातील कौशल्यांशी संपर्क साधेल
- प्रत्येक माध्यमिक इयत्तेतील विद्यार्थी किमान एका कौशल्याने उत्तीर्ण होतो
- प्रत्येक मुलासाठी खेळ, कला, आय.सी.टी
- शाश्वत आणि ग्रीन शाळा
- मार्गदर्शनासाठी प्रत्येक शाळा उच्चशिक्षण संस्थांशी जोडलेली/जोडण्यात आली आहे
- प्रत्येक शाळा स्थानिक उद्योजकीय परिसंस्थेशी जोडलेली आहे
- प्रत्येक मुलाचे मनोवैज्ञानिक कल्याण आणि करिअरसाठी समुपदेशन केले जाते
विद्यार्थी भारताचे ज्ञान आणि वारसा रुजवतील, भारताच्या सभ्यता आणि मूल्यांचा अभिमान बाळगतील, जगासाठी भारताच्या योगदानाची जाणीव असेल, समाज, प्राणी आणि निसर्गाप्रती कर्तव्याची जाणीव असेल, भारतीय भाषांमध्ये संवाद साधण्यास सक्षम असेल, सर्वसमावेशकता, समानतेचा आदर करेल. आणि विविधतेत एकता, सेवेची भावना आणि ‘एक भारत श्रेष्ठ भारत’ च्या भावनेला पुढे नेईल.
चारित्र्य-निर्माण, नागरिकत्व मूल्ये, मूलभूत कर्तव्ये आणि राष्ट्र उभारणीच्या जबाबदाऱ्या, मुलांच्या सर्वांगीण विकासावर लक्ष केंद्रित करून या शाळा नाविन्यपूर्ण शाळा म्हणून विकसित केल्या जातील.
पीएम श्री योजनेंतर्गत शाळांसाठी निवड पद्धत
PM SHRI शाळांची निवड चॅलेंज मोडद्वारे केली जाईल ज्यामध्ये शाळा आदर्श शाळा बनण्यासाठी समर्थनासाठी स्पर्धा करतात. शाळांनी ऑनलाइन पोर्टलवर स्वयं-अर्ज करणे आवश्यक आहे. योजनेच्या पहिल्या दोन वर्षांसाठी पोर्टल वर्षातून चार वेळा, दर तिमाहीत एकदा उघडले जाईल.
प्राथमिक शाळा (वर्ग 1-5/1-8) आणि माध्यमिक/ वरिष्ठ माध्यमिक शाळा (वर्ग 1-10/1-12/6-10/6-12) केंद्र/राज्य/केंद्र शासित प्रदेश सरकारे/स्थानिक स्वराज्य संस्थांद्वारे व्यवस्थापित योजनेअंतर्गत निवडीसाठी UDISE+ कोड असलेल्या सरकारांचा विचार केला जाईल. निवड तीन-टप्प्यांद्वारे निश्चित वेळेनुसार केली जाईल, जी खालीलप्रमाणे आहे: –
टप्पा-1: राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश PM SHRI शाळा म्हणून विनिर्दिष्ट गुणवत्ता हमी प्राप्त करण्यासाठी या शाळांना पाठबळ देण्याच्या वचनबद्धतेसह NEP संपूर्णपणे लागू करण्यास सहमती दर्शवत सामंजस्य करारावर स्वाक्षरी करतील.
टप्पा-2: या टप्प्यात, PM SHRI स्कूल म्हणून निवडल्या जाण्यासाठी पात्र असलेल्या शाळांचा एक पूल UDISE+ डेटाद्वारे निर्धारित किमान बेंचमार्कच्या आधारे ओळखला जाईल.
स्टेज-3: हा टप्पा काही निकष पूर्ण करण्यासाठी आव्हान पद्धतीवर आधारित आहे. केवळ वरील पात्र शाळांमधील शाळाच आव्हानात्मक परिस्थिती पूर्ण करण्यासाठी स्पर्धा करतील. अटींची पूर्तता राज्ये/KVS/JNV द्वारे भौतिक तपासणीद्वारे प्रमाणित केली जाईल.
राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश/केव्हीएस/जेएनव्ही शाळांनी नोंदवलेले दावे सत्यापित करतील आणि शाळांच्या यादीची शिफारस मंत्रालयाला करतील.
संपूर्ण भारतातील एकूण शाळांच्या संख्येच्या वरच्या मर्यादेसह प्रत्येक ब्लॉक/यूएलबीमध्ये जास्तीत जास्त दोन शाळा (एक प्राथमिक आणि एक माध्यमिक/वरिष्ठ माध्यमिक) निवडल्या जातील. PM SHRI शाळांची निवड आणि देखरेख करण्यासाठी शाळांचे जिओ टॅगिंग केले जाईल. जिओ टॅगिंग आणि इतर संबंधित कामांसाठी भास्कराचार्य नॅशनल इन्स्टिट्यूट फॉर स्पेस अॅप्लिकेशन्स अँड जिओ-इन्फॉर्मेटिक्स (BISAG-N) ची सेवा घेतली जाईल. शाळांच्या अंतिम निवडीसाठी तज्ज्ञांची समिती स्थापन केली जाईल.
पीएम श्री स्कूल योजनेंतर्गत राष्ट्रीय/राज्य/जिल्हा वापरकर्त्यांसाठी लॉगिन
- कोणत्याही नोंदणीकृत राष्ट्रीय, राज्य किंवा जिल्हा वापरकर्त्याने लॉग इन करू इच्छिणाऱ्यांनी PM SHIRI शाळेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देणे आवश्यक आहे.
- मुख्यपृष्ठावर, राष्ट्रीय किंवा राज्य, आणि जिल्हा वापरकर्त्यांसाठी लॉगिन बटण क्लिक करणे आवश्यक आहे.
- त्यानंतर, वापरकर्त्याने त्यांचा नोंदणीकृत सेलफोन नंबर नवीन पृष्ठावर प्रविष्ट करणे आवश्यक आहे.
- त्यानंतर ओटीपी पाठवला जाईल आणि वापरकर्त्याने त्याच्या पावतीची पुष्टी करणे आवश्यक आहे.
- त्यानंतर वापरकर्ता यशस्वीरित्या लॉग इन होईल.
शालेय वापरकर्त्यांसाठी पीएम श्री स्कूल लॉगिन
- ज्या शालेय वापरकर्त्यांना लॉग इन करायचे आहे त्यांनी PMC शाळांच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट दिली पाहिजे.
- त्यांनी शालेय वापरकर्त्यांसाठी लॉगिन पर्याय शोधणे आवश्यक आहे आणि मुख्यपृष्ठावर त्यावर क्लिक करणे आवश्यक आहे.
- एक नवीन पृष्ठ लोड होईल, आणि वापरकर्त्यांनी UDISC कोड आणि HM चा सेल फोन नंबर इनपुट करणे आवश्यक आहे.
- नंतर OTP ट्रान्समिट बटणावर क्लिक करा.
- OTP स्वीकारा आणि वापरकर्ता यशस्वीरित्या शालेय वापरकर्ता म्हणून लॉग इन होईल.
| अधिकृत वेबसाईट | इथे क्लिक करा |
|---|---|
| केंद्र सरकारी योजना | इथे क्लिक करा |
| महाराष्ट्र सरकारी योजना | इथे क्लिक करा |
| जॉईन | टेलिग्राम |
निष्कर्ष /Conclusion
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली आज केंद्रीय मंत्रिमंडळाने नवीन केंद्र प्रायोजित योजनेला मंजुरी दिली – PM SHRI Schools (PM Schools for Rising India). केंद्र सरकार/ राज्य/ केंद्रशासित प्रदेश सरकार/ स्थानिक स्वराज्य संस्थांद्वारे व्यवस्थापित केलेल्या निवडक विद्यमान शाळांना बळकट करून PM SHRI शाळा म्हणून देशभरातील 14500 हून अधिक शाळांचा विकास करण्यासाठी ही एक नवीन योजना असेल. PM SHRI शाळा राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण 2020 चे सर्व घटक प्रदर्शित करतील, आदर्श शाळा म्हणून काम करतील आणि त्यांच्या आसपासच्या इतर शाळांना मार्गदर्शन देखील करतील. PM SHRI स्कूल योजना विद्यार्थ्यांच्या संज्ञानात्मक विकासासाठी दर्जेदार शिक्षण देतील आणि 21 व्या शतकातील महत्त्वाच्या कौशल्यांनी सुसज्ज सर्वांगीण आणि सर्वगुणसंपन्न व्यक्ती तयार करण्यासाठी आणि त्यांचे पालनपोषण करण्याचा प्रयत्न करतील.
पीएम श्री योजना 2024 FAQ
Q. पीएम श्री स्कूल योजना काय आहे?
शिक्षण मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, या योजनेत सध्याच्या 14,500 शाळांचा समावेश असेल, ज्यांचा नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण, 2020 मधील प्रमुख वैशिष्ट्ये प्रतिबिंबित करण्यासाठी पुनर्विकास केला जाईल. PM SHRI योजना सुरू करण्याच्या योजनेवर प्रथम राज्यांच्या शिक्षण मंत्र्यांशी चर्चा करण्यात आली. आणि केंद्रशासित प्रदेश, शिक्षण मंत्रालयाने गांधीनगर, गुजरात येथे जूनमध्ये आयोजित केलेल्या परिषदेत. तेव्हा केंद्रीय शिक्षण मंत्री धर्मेंद्र प्रधान यांनी राज्यांशी सल्लामसलत केल्यानंतर पुढाकार घेतला जाईल, असे सांगितले होते. प्रधान यांनी असेही जोडले की नवोदय विद्यालये आणि केंद्रीय विद्यालये यासारख्या अनुकरणीय शाळा असताना, PM SHRI NEP लॅब म्हणून काम करतील.
Q. पीएम श्री स्कूल योजनेचे काय फायदे आहेत?
- या योजनेंतर्गत ज्या संस्था विकसित केल्या जातील, त्या ‘मॉडेल स्कूल’ बनतील आणि NEP चे मर्म आत्मसात करतील, असे पंतप्रधान मोदी म्हणाले. पंतप्रधानांच्या म्हणण्यानुसार, राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाने गेल्या काही वर्षांत शिक्षण क्षेत्रात बदल घडवून आणला आहे. ते पुढे म्हणाले की, शाळा आधुनिक, परिवर्तनवादी आणि सर्वांगीण शिक्षण देण्याचा दृष्टिकोन स्वीकारतील. शाळा शोध-केंद्रित, शिक्षण-केंद्रित शिक्षण पद्धतीवर भर देतील. स्मार्ट क्लासरूम, खेळ आणि अत्याधुनिक तंत्रज्ञान यावरही लक्ष केंद्रित केले जाईल.
- शाळांमध्ये प्रयोगशाळा, लायब्ररी आणि कला कक्षासह सुधारणा केल्या जातील. अभ्यासक्रमाचा भाग म्हणून जलसंधारण, कचरा पुनर्वापर, ऊर्जा-कार्यक्षम पायाभूत सुविधा आणि सेंद्रिय जीवनशैलीचे एकत्रीकरण असलेल्या ग्रीन स्कूल म्हणून त्यांचा विकास केला जाईल.
- केंद्रीय मंत्री धर्मेंद्र प्रधान यांनी देखील याआधी सांगितले की PM-SHRI विद्यार्थ्यांना भविष्यासाठी तयार करण्यासाठी पूर्णपणे सुसज्ज असेल आणि या अत्याधुनिक शाळा NEP 2020 ची प्रयोगशाळा असतील. ते तयार करण्यासाठी या प्रदेशातील इतर शाळांनाही नेतृत्व देतील. एकाच वेळी शैक्षणिक परिणाम सुधारत असताना, शिक्षणाचे वातावरण अधिक आनंदी होते.
- NEP च्या व्हिजननुसार, PM-SHRI योजनेचा उद्देश विविध पार्श्वभूमी, बहुभाषिक गरजा आणि मुलांच्या विविध शैक्षणिक क्षमतांची काळजी घेणारे, न्याय्य, सर्वसमावेशक आणि आनंदी शालेय वातावरणात उच्च दर्जाचे शिक्षण देणे हे आहे. विद्यार्थी त्यांच्या शिकण्याच्या प्रक्रियेत सहभागी आहेत याची खात्री करणे हे देखील त्याचे उद्दिष्ट आहे.
Q. केंद्र पुरस्कृत योजना म्हणजे काय?
PM-SHRI योजना केंद्र सरकार प्रायोजित असल्याने, अंमलबजावणी खर्चाचा 60 टक्के खर्च केंद्राकडून केला जाईल, तर उर्वरित 40 टक्के राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेश उचलेल. तथापि, हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड, जम्मू आणि काश्मीर आणि ईशान्येकडील काही राज्यांमध्ये केंद्र सरकारचे योगदान 90 टक्क्यांपर्यंत जाऊ शकते.
Q. विद्यार्थ्यांसाठी इतर काही केंद्रीय योजना काय आहेत?
- सप्टेंबर 2021 मध्ये, सरकारने सरकारी आणि सरकारी अनुदानित शाळांसाठी प्रधानमंत्री पोषण शक्ती निर्माण योजना (पीएम पोशन योजना) ही नवीन भोजन योजना मंजूर केली. मूळ मध्यान्ह भोजन योजना हा या कार्यक्रमाचा एक भाग आहे.
- या उपक्रमांतर्गत, सरकार विद्यार्थ्यांना गरम-शिजवलेले जेवण पुरवते, ज्याचा देशभरातील इयत्ता 1 ते 8 पर्यंत शिकणाऱ्या सुमारे 118 दशलक्ष विद्यार्थ्यांना फायदा होण्याची अपेक्षा आहे.
- केंद्राने काही शिष्यवृत्ती योजना देखील सुरू केल्या आहेत, ज्यात प्रगती (मुली विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती) आणि इतर मागासवर्गीय, आर्थिकदृष्ट्या मागास वर्ग आणि गैर-अधिसूचित, भटक्या आणि अर्ध-भटक्या जमातींमधील विद्यार्थ्यांसाठी PM यशस्वी योजना यांचा समावेश आहे.